Kiedy obserwować?


Kiedy obserwować ptaki?
Dotychczas stwierdzono ponad 240 gatunków na zbiorniku oraz w jego bezpośrednim otoczeniu (Lista gatunków). Obecność środowiska jeziornego zwiększa w znaczny sposób liczbę gatunków występujących na danym obszarze. Brak podobnych akwenów w promieniu wielu dziesiątków kilometrów powoduje, że ptaki, szczególnie wodno – błotne wybierają Zbiornik Dobczycki jako miejsce lęgów oraz odpoczynku podczas wędrówek.
Różnorodność gatunkowa ptaków wodno-błotnych zmienia się w ciągu roku. Najbardziej obfitymi w gatunki ptaków są miesiące, w których odbywa się ich migracja, tj. miesiące: marzec-maj, oraz lipiec-październik. Miesiąc czerwiec, podczas którego odbywają się lęgi, jest uboższy w gatunki, gdyż na Zbiorniku Dobczyckim jest mało miejsc dogodnych do gniazdowania (poziom wody w tych miesiącach jest stosunkowo wysoki, brzegi wysokie). Największe wahania liczebności gatunków występują w zimie, kiedy to podczas zupełnego zlodzenia tafli, mogą wystąpić minimalne liczby taksonów ptaków wodno – błotnych (lub wręcz może ich nie być wcale!).
Liczba gatunków wodno - błotnych w ciągu roku (na podstawie danych z lat 1998-2006, niebieski - maksymalna, żółty średnia, czerwony - minimalna )

Sumaryczna liczebność ptaków wodno-błotnych w ciągu roku obrazuje wykres poniżej. Jest ona zasadniczo różna od maksymalnych koncentracji ptasich gatunków (Wykres powyżej). Średnio najwięcej osobników ptaków wodno – błotnych możemy spodziewać się późną jesienią i zimą, kiedy to kaczki, mewy, perkozy i kormorany koncentrują się w duże stada. Notuje się wówczas skupienia ptaków powyżej 4000 osobników. Podobnie, jak w przypadku gatunków, minimalne liczby osobników notuje się w przypadku występowania pokrywy lodowej na zbiorniku, a także w trakcie sezonu lęgowego (brak dogodnych miejsc do gniazdowania).
Sumaryczna liczebność osobników ptaków wodno błotnych (na podstawie danych z lat 1998-2006, niebieski - maksymalna, żółty średnia, czerwony - minimalna

Generalną zasadą jest prowadzenie obserwacji ptaków rano i popołudniu, kiedy ich aktywność jest największa. Akweny wodne, takie jak Zbiornik Dobczycki, wpływają jednak na lokalny klimat, stąd należy liczyć się z niesprzyjającymi warunkami obserwacyjnymi w miesiącach jesiennych oraz wiosennych, ze względu na występującą wczesnym ranem mgłę. Najwięcej dni mglistych stwierdza się od września do stycznia, ze szczytem w listopadzie – średnio 7,1 dnia z mgłą (dane z lat 1988-2003 ze Stacji Naukowej IG i GP UJ w Gaiku-Brzezowej). Z tego względu w tych miesiącach obserwacje ptaków należy rozpoczynać później, tj. ok. godz. 10.00, po opadnięciu mgły.
Należy również pamiętać, że niejednokrotnie nad zbiornikiem wiatr jest znacznie silniejszy, a temperatura odczuwalna znacznie niższa, co powoduje dyskomfort w prowadzeniu obserwacji (falowanie wody, przemarznięcie obserwatora, drganie sprzętu optycznego).
Po zamarznięciu całości zbiornika (z reguły grudzień-styczeń) ptaki wodne przenoszą się poniżej zapory, gdzie występuje woda bieżąca przez całą zimę. Na zbiorniku i w jego sąsiedztwie występują wówczas prawie wyłącznie ptaki zimujące w zakrzaczeniach, zadrzewieniach oraz na polach uprawnych.
Jesienią z reguły występuje niższy poziom piętrzenia zbiornika, co powoduje odsłanianie się błotnistych brzegów, mielizn i wysp, szczególnie na obszarze cofki oraz w Zatoce Wolnicy, co z kolei stwarza dobre warunki do obserwacji m.in. ptaków siewkowych, kaczek, czapli.
Fot. K. Matusik
